UZAY ARAÇLARININ MOTORLARI NASIL ÜRETİLİYOR ?

Avrupa Uzay Ajansının kuyruklu yıldıza yolladığı, Rosetta uzay aracının modülü Philae, pilinin bitmesi üzerine 7 ay önce geçtiği uyku modundan çıkarak dünya ile iletişim kurdu.

Şimdiye kadar yapılmış en büyük optik teleskop olacak Magellan’ın yapımına Şili’de başlandı. Magellan, uzayda henüz görülmemiş objelerin gözlenmesine imkan sağlayacak.

Yeni uzay gözleme aracı Sentinel 2-A bu ay yörüngesine yerleştiriliyor. Araç, yeni görüntüleme uygulamaları sayesinde bitki örtüleri ile ilgili yüksek kaliteli fotoğraf alınmasına imkan verecek.

Bunlar son günlerde uzay araştırmalarında yaşanan gelişmelerden bazı başlıklar… Space’in bu bölümünün konusu, uzay araçlarının motorlarının nasıl yapıldığı ve test edildiği.

Bir roketin yapımı yıllar sürebilirken ateşlenmesi sadece birkaç saniye alıyor. Yapımda görev alan uzmanlardan bazılarının görüşler şöyle:

Gaele Winters, Yönetici, Avrupa Uzay Ajansı:“Uzaya yolculuk için olağanüstü bir enerji gerekiyor. Yerçekimini alt etmek o kadar kolay değil, tüm motorlar Vernon’da test ediliyor. Üretildikten sonra yapılan testler ise sadece birkaç yüz saniye sürüyor.”

Araçları ve astronotları yörüngeye taşıyan güç, roket motorlarından geliyor. Bunlar, Ariane 5 örneğinde olduğu gibi, yoğun ya da sıvı veya her iki türlü yakıt tüketiyor. Fransız roket motoru üreticisi Snecma’nın direktörü Thierry Delaporte, roketleri ateşleyecek moturun çalışma ilkeleri ile ilgili şunları söylüyor: “Beş, dört, üç,iki, bir, sıfır.. O anda turbo pompaları çalıştırırız. Ateşlenecek ilk motor olan Vulcain motorunun yanma bölmesine hidrojen aktarılır. Bunun beş saniyeliğine düzenli çalıştığını test ettikten sonra katı yakıtlı 2 iticiyi ateşleriz. Sonra da roketler havalanmaya başlar.”

Snecma’nın fabrikası, Vernon kasabası yakınlarında Normandiya Ormanları’na yakın bir bölgede. Tesisin içinde roketlerin ilk kez denendiği bir test kulesi bulunuyor. Avrupa ülkelerinde üretilen motor parçaları Fransa’da birleştiriliyor. Gilles Huart, Test Uygulamaları Bölüm Başkanı: “Motor ilk kez burada denenir, ikinci kez denediğimiz yer ise fırlatma rampası olur.”

Bu tesiste 3 roket motoru yapıldı. Ariane 5’te kullanılan Vulcain 2, bundan daha küçük olan ve yine Ariane 5’te kullanılan bir başkası ve en son da halen geliştirilmekte olan Vinci. Hepsinde de enjektörler üzerinde basınç oluşturmaya yarayan basınçlı gaz kullanılıyor.

Thierry Delaporte: “Soğutma motorunun ana gövdesi son zamanlarda yanma haznesinin içine yerleştiriliyor. Yanma haznesinin yanında enjeksiyonlar var. Onlar da gazların sıkışmasını hızlandırıyor. Bu motorun en önemli parçası, asılı bağlantı olarak adlandırdığımız bu bölüm. Motor bu parçalarla rokete sabitleniyor ve roketi fırlatmaya yarayan gazlar buradan transfer ediliyor. Bu kısım ayrıca roketin farklı açılarda yönlenmesini sağlıyor.”

Motorun pek çok parçası Avrupa’da farklı yerlerde yapılıyor ve Snecma tesislerinde bir araya getiriliyor. Yakıt pompalarıysa burada üretiliyor. Tüm parçalar tek tek titanyumla veya hafif alaşımlarla haftalarca işleniyor. Bu süreç, sonunda, Emilie Demeule gibi mühendislerce kontrol ediliyor.

Ariane 6 motorunun bazı parçaları Fransa’da Snecma fabrikasında üretildi. Emilie Demeule:“Vernon’daki Snecma fabrikasında mesela Vulcain ya da Ariane 6’nın motoru için hidrojen pompaları gibi parçaları yapıyoruz. Burada mikron titizliğiyle çalışan çok hassas makinelerle dolu bir atölye görüyorsunuz.”

Tesislerdeki pahalı cihazlar, müşterilerden gelen yenilikçi talepler ve ihtiyaçlara göre sürekli yenilenmek zorunda. Mesela Ariane 5 kaldıracı, şimdi Ariane 6 ile değiştirilecek.Son derece esnek yapıldığı için 4 adet yardımcı itici ya da 10 tonluk roket yükünü taşıyabiliyor.

Gaele Winters:“Ariane 6’nın Ariane 5’in ardından gelmesi çok mantıklı. Asıl mesele, 1 kiloluk ağırlığı uzaya taşımanın yükü bizim için yüzde 50 azalmış oluyor. Kullandığımız teknolojiler halihazırda geliştirilmiş veya geliştirilmek üzere. Motora bakarsanız, Ariane 5 için gelişmiş bir motor kullandık. Bunu geliştirdik, daha iyi hale getirdik, Ama aynı ilkeleri kullanıyoruz. İleride daha küçük Vega fırlatma rampası projesinde kullanılacak kompresörleri şimdi burada kullanıyoruz. Fırlatma sistemleri arasında ortaklık da kuruyoruz.”

Bu sektörün ihtiyaçları araştırma bulgularına göre her geçen gün hızla değişiyor. Uzaya gitmek için çok fazla güce ihtiyacınız olduğu gerçeği ise değişmiyor. Thierry Delaporte:“135 tonluk basınç dört Airbus A 320 kadar ve akış hızı saniyede 300 kilogram. Bu saniyede iki banyo küvetinin boşalması demek.”

Her roketin uzaya sadece bir kez fırlatılacak olması o anı herkes için unutulmaz hale getiriyor.

Kaynak:Euronews