HAVACILIKTA YEDEK PARÇA KRİZİ

ABD ve Avrupa’daki havayolları, motor üreticisi Pratt & Whitney’in (P&W) geçen ay bir ürün geri çağırma açıklamasının ardından uçuş iptallerinden kaçınmak için yedek parça bulma yarışına girdi.

P&W’nin Temmuz ayında Airbus uçaklarından binden fazla motorun çıkarılması ve denetlenmesi gerekeceğini açıklaması, ABD’de Spirit Airlines, JetBlue Airways ve Hawaiian Airlines ve Avrupa’da Wizz Air dahil olmak üzere çok sayıda havayolunu uçuş programlarını değiştirmeye ya da uçaklarını yere çekmeye zorladı.

Birçok hava yolu operasyonlarında değişikliğe gitti

Wizz Air, açıklama sonrası büyüme hedefini düşürürken bazı uçuşları veya rotaları geçici olarak askıya almayı düşündüğünü belirtti ve motor sorunlarının bakım operasyonları üzerinde baskı oluşturduğu konusunda uyarıda bulundu.

Spirit Airlines bu ay yatırımcılara, uçacak daha az uçakla dördüncü çeyrekte ve 2024’ün başlarında muhtemelen ihtiyaçlarının üzerinde personel çalıştıracaklarını belirtti.

JetBlue CEO’su Joanna Geraghty, bu ay yatırımcılara, şirketin önümüzdeki ay uçaklardan belli sayıda motor çıkarmanın etkilerini en aza indirmek için motor kiralamak istediğini söyledi.

Geraghty, “Kendi başımıza alabileceğimiz mevcut tüm önlemleri almaya çalışıyoruz ancak bilindiği üzere arz oldukça kısıtlı” ifadelerini kullandı.

P&W, belirli motor parçalarını üretmek için kullanılan metaldeki kirlenmenin çatlaklara neden olabileceğini keşfettikten sonra geri çağırmayı yayımlamıştı. Konuyla ilgili açıklamada bulunan P&W’nin çatı şirketi Raytheon Technologies (RTX), şirketin 3 bin dişli turbofan motorundan yaklaşık 1.200’ünün planlanandan daha önce denetlenmesi gerektiğini duyurdu. Eylül ortasına kadar bu denetimlerin yaklaşık 200’ü gerçekleştirilecek.

2016 yılında tanıtılan GTF motoru, dünyanın en çok satan uçağı olan Airbus A320neo dar gövde jetinde kullanılabilen iki motordan biri olarak biliniyor. Melius Research Analisti Rob Spingarn, geri çağırmaların RTX’in nakit akışını tehdit ettiğini, ancak yaşanan durumun P&W’nin güvenilir büyük ticari motor üretici olarak itibarının zarar görmesi gibi çok daha kötü bir sonucu olabileceğinin altını çizdi.

RTX zarar gören havayollarını tazmin etme sözü verdi

Öte yandan RTX zarar gören havayollarını tazmin etme sözü verdi. Şirket CEO’su Greg Hayes geçtiğimiz ay gerçekleştirilen bir toplantıda geri çağırmanın ne RTX ne de P&W için varoluşsal bir tehdit olmadığını ancak “pahalı” olacağını kabul etti.

Büyük motor üreticileri Boeing ve Airbus yeni uçak talebini karşılamakta zorlandığından, uçak motoru arzı bir yılı aşkın süredir kısıtlı bir şekilde sağlanabiliyor.

Danışmanlık şirketi IBA’ya göre 57’den fazla havayolunun GTF ile çalışan uçakları park edilmiş veya depolanmış durumda.

Veri sağlayıcı Cirium tarafından yapılan analiz, şu ana kadar teslim edilen GTF ile çalışan A320 filosunun yaklaşık yüzde 11’inin şu anda park edilmiş durumda olduğunu, bu oranın CFM International tarafından üretilen rakip Leap motorlarıyla çalışan uçaklar için yüzde 2’nin biraz üzerinde olduğunu ortaya çıkardı.

Park halindeki bu uçakların neredeyse üçte biri, iflas işlemleri sonuçlanana kadar operasyonları askıya alınan Hintli havayolu şirketi Go First’e ait.

Sorun havayollarını yetersiz kapasiteye bırakabilir

Cirium’un danışmanlık şirketi Ascend Başkanı Rob Morris, P&W motorlarının geri çağrılmasının “havayollarını potansiyel olarak yetersiz kapasiteye bırakan istenmeyen yeni bir sorun” olduğunu söyledi.

Wizz, geri çağırma nedeniyle yaz büyüme hedefini yıllık bazda yüzde 30’dan yüzde 25’e düşürdü. Havayolunun CEO’su József Váradi, bu durumun tedarik zinciri sorunlarına katkıda bulunduğunu söyledi. Váradi mevcut durumun, çok az sayıda yedek motor ve sıkışık onarım programlarıyla birlikte “uçağın kullanılabilirliğini ve operasyonların bütünlüğünü etkileyen önemli bir problem olduğunu belirtti.

Eski uçaklara olan talep arzı geçti

Bununla birlikte havayolları artan seyahat talebine yanıt verebilmek için kira sözleşmelerini uzatma yoluna giderken eski uçaklara olan talep de arzı geçmiş durumda.

Dünyanın en büyük havacılık kiralama şirketi AerCap’in CEO’su Aengus Kelly, ikinci çeyrekte kullanılmış uçak satışlarının yaklaşık yüzde 40’ının havayollarına gittiğini bu rakamın, pandemiden önce yüzde 20 olduğunu belirtti. AerCap’in ikinci çeyrek varlık satışlarının yüzde 40’ını temsil eden motorlar da ciddi talep görüyor.

Uzmanlar havacılıkta yaşanan temel arz ve talep dengesizliğinin birkaç yıl sürebileceğine dikkat çekiyor.

(Bloomberght)